Wielbiciele Pięćdziesięciu twarzy Greya E. L. James z pewnością są zadowoleni z faktu, że trylogia została sprzedana w ponad stu milionach egzemplarzy. W Stanach Zjednoczonych w ciągu sześciu tygodni od publikacji pierwszego tomu, kupiło go ponad dziesięć milionów czytelników. Pobił on rekord wszechczasów najszybciej sprzedającego się wydania w miękkiej oprawie. Pod tym względem musiał mu ustąpić nawet Harry Potter. Prawo do tłumaczenia trylogii zyskało ponad trzydzieści siedem krajów. Jej przeciwnicy zastanawiają się, co sprawiło, że stała się tak bardzo popularna. Na te wątpliwości stara się odpowiedzieć Eva Illouz w swojej książce Hardkorowy romans. „Pięćdziesiąt twarzy Greya”, bestsellery i społeczeństwo.

Hardkorowy romans… jest tekstem, który należy polecić zarówno fanom trylogii E. L. James, jak i jej przeciwnikom. Ci pierwsi przekonają się, jakim działaniom marketingowców ulegli, sięgając po te książki i jakie są ich pragnienia. Ci drudzy dowiedzą się, że sam proces tworzenia się bestsellerów podobnych do Pięćdziesięciu twarzy Greya towarzyszy ludziom od XVI wieku, kiedy to stanęli oni przed zjawiskiem skomercjalizowania – jak twierdzi autorka utowarowienia – książki. Od pewnego czasu na listach bestsellerów zaczęli pokazywać się przede wszystkim autorzy stworzeni przez system, w którym to najbardziej liczy się rynek oraz techniki marketingowe. W przestrzeni tego rynku najpopularniejsze są romanse. Sam fakt, że powieść z gatunku soft porno jest ogólnoświatowym bestsellerem, pozwala stwierdzić, że w ciągu wieków doszło do bardzo głębokiej przemiany wartości. Trzeba jednak pamiętać o tym, że tak chętnie czytane książki, zyskują swoją sławę dzięki zdolności wyrażania wspominanych wartości i poglądów, które dominują w społeczeństwach i zostały w nich zinstytucjonalizowane. Na podstawie powziętych powyżej spostrzeżeń, można więc uznać, że trylogia Pięćdziesiąt twarzy Greya stała się bestsellerem, ponieważ jest romansem i to szczególnego rodzaju. Posiada w sobie cechy romansu tradycyjnego oraz erotycznego, zaspokajającego fantazje czytelników. Więcej nawet. Powieść ta pełni rolę poradnika erotycznego. Zwłaszcza przez kobiety jest ona traktowana jako tekst przedstawiający techniki i rozwiązania, które mogą być wykorzystane w życiu erotycznym i to do tego, by poprawić jego jakość. Zachęca do zmiany, do usprawniania życia seksualnego. Nie bez przyczyny po opublikowaniu pierwszego tomu trylogii, znacznie zwiększyła się ilość sprzedanych gadżetów erotycznych. Zaś kiedy czytelniczki zapoznały się już ze wszystkimi tomami, kupowały konkretne produkty, które pojawiały się w książkach.

Eva Illouz skrupulatnie objaśnia te zjawiska. Umieszcza je w szerokim kontekście historycznym i socjologicznym. Dostarcza tym samym interesujących informacji na temat procesu tworzenia się bestsellerów na przestrzeni wieków. Omawia sposób funkcjonowania książki we współczesnym świecie, zmiany wartości, postaw i pragnień. Dzięki niej można też się wiele dowiedzieć o socjologicznej strukturze współczesnych relacji damsko-męskich. Wyjaśnia ona również, w jaki sposób powieść wyraża funkcjonalne wartości kulturowe i podstawowe z doświadczeń społeczeństwa, w jakim ona istnieje. Przeciwnicy powieści E. L. James nie znajdą w Hardkorowym romansie… zjadliwej krytyki bestsellera. Co prawda autorka wielokrotnie wspomina, że jest to literatura kiepska, źle napisana i powielająca dawne wzorce. Pisze choćby o tym, że Pięćdziesiąt twarzy Greya jest karykaturalną wersją powieści gotyckiej z charakterystycznymi dla niej wątkami, jak choćby przedstawieniem niewinnej oraz cnotliwej, ale silnej dziewczyny, która pracuje dla zamożnego mężczyzny, początkowo traktującego ją w szorstki sposób, ale później zupełnie jej oddanego. Pisarka analizując te zjawiska, uzmysławia jednak, jak wiele mówią one o nas samych, o świecie, w którym żyjemy i zmianach, jakie pojawiają się na przestrzeni wieków w sprawach dla nas najintymniejszych.

Eva Illouz opowiadając o Pięćdziesięciu twarzach Greya traktuje je jako pretekst do pokazania, jak na przestrzeni wieków tworzy się bestsellery i ile one mówią o nas samych, szczególnie zaś o relacjach damsko-męskich. Hardkorowy romans. „Pięćdziesiąt twarzy Greya”, bestsellery i społeczeństwo odziera ze złudzeń. Nawet jeśli nie jesteś fanem trylogii E. L. James, trudno będzie ci się przeciwstawić komercjalizacji książki. Zbyt potężny to jest proceder, zbyt wielu ludzi mu uległo i być może wkrótce, będzie to zjawisko zupełnie normalne, jak inne, towarzyszące nam codziennie w konsumpcyjnym świecie.

Eva Illouz, Hardkorowy romans. „Pięćdziesiąt twarzy Greya”, bestsellery i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015. Tytuł oryginału: Die neue Liebesordnung, Frauen, Männer und Shades of Grey. Tłumacz: Jacek Konieczny. ISBN: 978-83-01-18107-9. 184 strony.