„Bo dziś wiem, że ona to nie ja. Nie ta dzisiejsza, która pisze”* – tak o bohaterce swojej książki opowiada Roma Ligocka. „Droga Romo” jest opowieścią o osiemnastolatce, żyjącej w Polsce lat pięćdziesiątych. Ta dziewczyna jednak znacznie różni się od tych, które w wiek dorosły wkraczają dzisiaj. Przeżyła wojnę. Wraz z matką uchroniły się przed śmiercią, jaka czyhała na nie w krakowskim getcie. Te wydarzenia naznaczyły ją na całe życie. Kiedy wojenne zagrożenie minęło, wydawało się, że będzie można żyć normalnie. Ale oczekiwana normalność nie nadchodziła.

Przypominają mi się teraz ponure obrazy powojennej Polski, jakie znaleźć można w tekstach Marka Hłaski. Sfrustrowani, rozczarowani komunizmem ludzie, nieustannie pijący, ciągle walczący z biedą, popełniający samobójstwa to podstawowe składniki tych obrazów. Dodam, że Marek Hłasko jest bohaterem tej książki Romy Ligockiej. Po zakończeniu wojny oczekiwano, że będzie można liczyć na normalność. Jak jednak można żyć normalnie, kiedy ciążą na człowieku wojenne wspomnienia, kiedy trzeba uporać się ze śmiercią najbliższych i egzystować w depresyjnej przestrzeni PRL-u. Roma została sama. Jej matka wyjechała do Wiednia. Kiedyś były ze sobą bardzo mocno związane. Teraz nie potrafiły nawet porozmawiać. Osiemnastolatka chciała żyć pełnią życia, w oderwaniu od przeszłości. Przeciwstawieniem się jej było skupienie się na sobie – na ubraniach, na swoim wyglądzie, byciu wśród artystów i znanych ludzi. Czasem tylko pojawiały się wyrzuty sumienia. Niekiedy jedynie Roma przystawała zmartwiona tym, że to przez nią matka choruje na serce, że to jej nieodpowiedzialne zachowanie przysparza jej tyle zmartwień. Za chwilę jednak słyszała: „Nie oglądaj się za siebie. Idź”. Słowa powtarzane przez jej babcię w getcie. Dlatego szła, biegła, by doświadczyć wszystkiego, co ma jej do zaoferowania życie.

Roma Ligocka napisała, że jest to książka oparta na motywach autobiograficznych. Początkowo więc można zastanawiać się, co jest prawdą, a co fikcją literacką. Szybko jednak przestaje to czytelnika obchodzić. Ważne stają się tylko bohaterka i oceniająca ją narratorka, będąca Romą z przyszłości, dojrzałą kobietą, starającą się rozliczyć lub jak to często powtarza – zrozumieć siebie sprzed lat. Jest to bardzo trudne zadanie, bo bolesne i wstydliwe, bo okazało się, że czasem nie można pojąć nawet siebie samego. Narratorka mówi o niej „lekkomyślna, niepoważna, egoistka”**. Podczas, gdy za chwilę ta sama dziewczyna zupełnie zatraci się, tkwiąc w toksycznym związku z alkoholikiem.

Roma Ligocka spokojnie opowiada o sobie i jednocześnie nie sobie sprzed lat, o niedojrzałej dziewczynie, która bardzo chciała być dorosła. W tym stonowanym obrazie kryje się jednak mnóstwo emocji. Nie może być inaczej, kiedy mowa jest o pierwszych zauroczeniach, miłościach, o pierwszym alkoholu i seksualnych zbliżeniach, o towarzyskich spotkaniach i ważnych decyzjach życiowych, które mają katastrofalne skutki. Na wszystko zaś nakładają się przeżycia z dzieciństwa, z przeszłości, o której tak bardzo nie chce się pamiętać. Roma jest przekonana, że musi brać wszystko, co dostaje od życia, nie zastanawiać się i nie szukać. Nigdy nie doświadczy szczęścia. Traciła przecież wszystko, co dotąd kochała – ojca w czasie wojny, matkę, która wyjechała, lalkę, ukochanego psa, przyjaźnie i mężczyzn. Chciała żyć wbrew wszystkim normom i regułom, wbrew wszystkim ludziom, wbrew zdrowemu rozsądkowi. Tylko wtedy czuła się wolna. Ale tak naprawdę nigdy wolna nie była.

„Droga Romo” jest poruszającą opowieścią o dojrzewaniu dziewczyny, która boi się świata, ale jednocześnie pragnie brać wszystko, co on jej oferuje. W niedojrzałości bohaterki, wiele kobiet dostrzeżenie własną, dawną niedojrzałość, zaś jej błędy przypomną o tych, które były przez nie popełniane w przeszłości. Roma Ligocka rozlicza się ze sobą sprzed lat, ale jednocześnie zachęca czytelników do podobnej analizy własnego życia. Jedynie zderzając tę książkę z własnymi doświadczeniami, można przekonać się, jak trudne zadanie przed sobą postawiła pisarka.

Roma Ligocka, Droga Romo, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2014. ISBN: 978-83-08-05417-8. 240 stron.

*Roma Ligocka, Droga Romo, Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2014, s. 35.
**Ibidem, s. 39.