Urobionych bardzo dobrze się czyta. Marek Szymaniak jest oszczędny w słowach. Rzeczowo opowiada o konkretnych ludziach i ich problemach. Następnie te indywidualne historie zostają osadzone w szerszej perspektywie. Tu autor podaje wyniki badań, statystyki i konkretne spostrzeżenia dotyczące polskiego rynku pracy lub określonych branż. Najpierw więc porusza nas życiowa sytuacja bohatera książki. Później zaś dowiadujemy się, że nie tylko jego dotyka określony problem. Z podobnymi spotykają się tysiące Polaków. I wiele z historii opisanych przez Marka Szymaniaka, to nasze historie.

Jeden z bohaterów Urobionych stwierdza, że pracownik, który zarabia mniej niż 3000 złotych, nigdy nie uczyni pracy swoim priorytetem. Dla niego najważniejsze będzie przepracowanie ośmiu godzin i wyjście do domu. Jeśli więc weźmiemy pod uwagę dane Urzędu Statystycznego, średnio w Polsce w małych firmach zarabia się 1860 złotych na rękę*. Tę kwotę otrzymują blisko 4 miliony Polaków. A to są tylko dane dla mikroprzedsiębiorstw. Tak wielu z nas nigdy nie będzie w stanie w pełni zaangażować się w pracę, ciągle będzie poszukiwać nowej i bez żalu odejdzie w inne miejsce, jeśli tylko otrzyma lepszą propozycję. Jak bowiem wskazują badania, to wysokość wynagrodzenia jest dla Polaków najważniejszym z czynników decydujących o ich efektywności. Jesteśmy źle i nieterminowo opłacani, poniżani i coraz cześciej oczekuje się od nas wielozadaniowości ponad ludzkie możliwości.

Kiedy czytałam Urobionych, wielokrotnie zastanawiałam się, jak można godzić się na poniżenie, na jakie godziło się wielu z bohaterów książki. Ale dziś już wiem, że niezależnie od tego czy pracuje się w sektorze prywatnym czy publicznym, można człowieka zwolnić lub przesunąć na inne stanowisko właściwie z dnia na dzień. Można dać mu taką propozycję, której nikt by nie przyjął. I nikt nie wysłucha jego racji. Bo racji pracowników pracodawcy starają się w Polsce nie słyszeć. Urobieni poruszają, ale też niepokoją, bo nigdy nie można być pewnym swojej przyszłości.

* M. Szymaniak, Urobieni. Reportaże o pracy, Czarne, Wołowiec 2018, s. 93.