Wyobraź sobie, że żyjesz w niewidzialnym akwarium. Niby należysz do świata innych ludzi, ale ciągle jesteś poza nim. Masz swojego fryzjera, chodzisz ciągle do tego samego sklepu mięsnego i tej samej piekarni. Nigdy jednak nie możesz być w pełni taki, jak inni. Zawsze jesteś obcy. Tego niezwykle sugestywnego porównania własnego istnienia do egzystencji w akwarium używa Aleksandar Hemon w swojej jedynej książce non-fiction – Dwa razy życie. Bośnia i Ameryka. Stosuje je, kiedy opisuje doświadczenia związane z chorobą córki, ale doskonale obrazuje ono życie emigranta, który nieustannie musi zmagać się z piętnem odmienności.

Rodzinną miejscowością Aleksandara Hemona jest Sarajewo. Kiedy rozpadała się Jugosławia, pisarz zaproszony został do Stanów Zjednoczonych. W roku 1992 wyjechał do Chicago i tam go zastała wojna w Bośni, uniemożliwiająca mu powrót do przyjaciół i rodziny. Jak sam twierdzi, fikcyjne postacie jego książek: pomagały mu zrozumieć rzeczy trudne do zrozumienia*. W innym miejscu nazwał siebie zbiorem pytań, na które wciąż poszukuje odpowiedzi. Emigracja jest dla niego nieustannym zmaganiem się z innością, z trwogą o najbliższych i nieudanymi próbami zakorzeniania się w miejscach, do których przybywał. Musiał sięgnąć dna, by na nowo ułożyć sobie życie. Ale i to nie uchroniło go przed rozpaczą i zwątpieniem.

Dwa razy życie jest książką przede wszystkim wzruszającą. To analiza psychologiczna emigranta, człowieka pozbawionego własnej ojczyzny i języka. To autobiografia pisarza, którego życie pokazuje, w jakiej sytuacji znajdowały się Bośnia i Hercegowina w latach dziewięćdziesiątych i z jakimi problemami musieli zmagać się ich mieszkańcy. Tu nie ma tematów tabu i wiele jest wstrząsających obrazów, które każą czytać tę opowieść w napięciu do samego końca.

W Dwa razy życie pisarz przeprowadza czytelnika przez swoją biografię. Bośnia to świat dzieciństwa, który zniknął bezpowrotnie. Ameryka to tu i teraz, bez możliwości zakorzenienia się, kojarząca się z ciągłym zmaganiem się z obcością i z równie traumatycznymi doświadczeniami jak wojna. Emigracja jest nieustanną walką z samym sobą, z własnymi wspomnieniami, które na zawsze już determinują przyszłość. Podobne piętno odciska inna walka – o życie chorego dziecka. Te doświadczenia tworzą przepaść pomiędzy ludźmi. Aleksandar Hemon pokazuje, że światy przedzielone szybą akwarium nigdy nie będą do siebie podobne, ale dzięki jego książce z pewnością obu stronom łatwiej będzie je zrozumieć.

Aleksandar Hemon, Dwa razy życie. Bośnia i Ameryka, Dowody na Istnienie, Warszawa 2015. Przekład: Tomasz Bieroń. Tytuł oryginalny: The Book of My Lives. Fundacja Instytut Reportażu. Seria Reporterska. ISBN: 978-83-942777-0-3. 208 stron.

* A. Hemon, Dwa razy życie. Bośnia i Ameryka, Dowody na Istnienie, Warszawa 2015, s. 198.